💐 فصل سیزدهم: هوازدگی💐

 ◀️ سـنگها معمولاً محکم و سـخت اند اما به مرور زمان خرد میشوند و به قطعات ریزتـری تبدیـل میگردند. خاک، ماده ارزشمندی ست که قسمت عمده آن حاصل خرد شدن و تجزیه شدن سنگهاست.

 ⛈ هوازدگی چیست؟
 به تغییرات فیزیکی، شیمیایی و زیستی که در سنگ های سطح زمین رخ می‌دهند، هوازدگی می‌گویند.

 ◀️  انواع هوازدگی:

 ۱) هوازدگی فیزیکی
۲) هوازدگی شیمیایی

 ⬅️ هوازدگی فیزیکی: 
  وقتی که سنگ ها خرد شوند و به قطعات و ذرات کوچکتر تقسیم شوند، هوازدگی فیزیکی رخ می‌دهد.

 ⏹ نکته: در هوازدگی فیزیکی، ترکیب شیمیایی سنگ تغییر نمی کند اما با کوچک شدن ذرات، سرعت هوازدگی شیمیایی افزایش می یابد.

 ⏸ عوامل موثر در هوازدگی فیزیکی:

۱) انجماد (یخ زدن) آب در شکاف سنگها
۲) انبساط و انقباض سنگها در اثر تغییرات دما
۳) کاهش فشار لایه های بالایی از روی سنگها
۴) تشکیل بلورهای دیگر در شکاف سنگها
۵) رشد و گسترش ریشه گیاهان در درز و شکاف سنگها 
۶) باد
۷) جریان آب 
۸) حفر زمین توسط جانداران
۹) فعالیتهای انسانی

⬅️ هوازدگی شیمایی: 
  در هوازدگی شـیمیایی، ترکیب شیمیایی سنگ و کانیهای سازنده آن عوض میشود و مواد جدیدی به وجود می‌آید. 
 ◀️ عوامل ایجاد هوازدگی شیمیایی:
 ۱) آب 
 ۲) اکسیژن 
 ۳) کربن دی اکسید 
 ۴) موجودات زنده

  🔵 نکته: آب مهمترین عامل هوازدگی شیمیایی است.

 ✔️ آب به راحتی بسیاری از کانی ها را در خود حل می کند از این رو عامل اصلی در وقوع هوازدگی شیمیایی است.

 ✔️ آب با کربن دی اکسید ترکی شده و خاصیت اسیری پیدا میکند و می‌تواند سنگها و کانی ها را در خود حل کند.
 ✔️ ایجاد غارهای آهکی حاصل انحلال سنگ آهک در آب است.

 ✔️ باران اسیدی حاصل ترکیب آب خالص با کربن دی اکسید، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن است. که می تواند کانی های مقاوم را در خود حل کند.

 ✔️ ترکیب شدن اکسیژن با سنگها که کانیهای آهن دار هم نوعی هوازدگی شیمیایی است. این نوع هوازدگی شیمیایی در مناطق گرم و مرطوب بیشتر دیده می‌شود.

 ✔️ گیاهان در حال پوسیدگی اسیدهایی تولید می‌کنند که منجر به تخریب سنگها میشوند. این نوع هوازدگی، در محیط های مرطوب و جنگلی بیشتر دیده می‌شود.

 ✔️ جانداران با عمل تنفس، دی اکسید کربن تولید می کنند که به نوبه خود در چرخه هوازدگی شیمیایی تاثیر گذار است. باکتری های تجزیه کننده عامل ایجاد یک محیط اسیدی برای هوازدگی شیمیایی اند.  

  🟤 فواید هوازدگی:
۱) تولید خاک
۲) تولید مصالح ساختمانی مثل شن و ماسه
۳) تشکیل غارهای آهکی
۴) حاصلخیزی خاک 

🔴 معایب هوازدگی:
۱) تخریب نمای ساختمانها
۲) تخریب جاده ها و پلها و تونل ها
۳) زنگ زدن تأسیسات و در و پنجره های آهنی 

 
 🗻 فرسایش:
 جابجایی ذرات و قطعات حاصل از هوازدگی مبوسیله عواملی مانند آبهای جاری، باد، یخچال  
یا نیروی جاذبه، فرسایش نامیده می‌شود.

 ⬅️ ذرات شـن و ماسـه ای که در بسـتر رودخانه هاست ممکن اسـت از بلندترین و دورترین قله ها آمده باشند یا تپه های ماسه ای نواحی بیابانی که ممکن است دهها کیلومتر جابه جا شوند، نشانه هایی از فرسایش در سطح زمین اند.

 ⬅️ سوال:
  رسوبات جا بجا شونده به وسیله آبهای جاری چه تفاوتی با رسوبات جا به جا شده با یخچالها دارند؟
💐 جواب:
 رسوباتی که به وسبلهابهای جاری جا به جا می‌شوند، لبه های تیز خود را از دسـت میدهند و  گردتر میشوند. اما رسـوباتی کـه یخچالهـا حمـل میکننـد، معمولا به هـم برخورد نمیکنند و فقط روی زمین کشیده میشوند و زاویه دار هستند.

 📶 ترتیب رسوب گذاری در دریاها:
‌ وقتی رودخانه نهشـته ها را به طرف دریاچه یا دریا حمل میکند، پس از اینکه این ذرات به داخل دریا رسـیدند براسـاس اندازه ته نشـین میشوند؛ ابتدا ذرات درشت و سنگین و سپس ذرات ریزتر و سبک‌تر ته نشین می گردند.

  🔃 چرخه سنگها:
  ذرات حمـل شـده بـه داخـل دریاها و دریاچه ها، پس از گذشـت سـالهای زیـاد به هم متصل میشـوند و سـنگهای رسـوبی جدیدی را پدید میآورند. برخی از سـنگها از انجماد مواد مذاب تشـکیل میشـوند (سنگهای آذرین) و بعضی در اثر گرما و فشار پدید میآیند (سنگهای دگرگونی).  
  
🔃 سنگهای موجود در کره زمین در اثر فرایندهـای مختلـفی ماننـد هوازدگـی، انجمـاد مـواد مـذاب و دگرگونی به یکدیگـر تبدیل میشـوند. به این تغییرات، چرخه سنگ گفته میشود.